“In de zoektocht naar een mooie vogelnaam heb ik met dank aan mijn vogelende schoonvader een groot aantal nieuwe vogelnamen mogen leren. Voor deze skiff, bedoeld voor de meer gewichtige roeiers onder ons was ik daarom ook op zoek naar een grotere vogel en dan vooral eentje die we hier nog wel eens zien is… purperreiger was zo’n naam die langskwam, maar ik heb een hekel reigers dus dan houdt het snel op… zwanen en ganzen zijn ook groot maar vind ik passender voor C-boten. Toch zit de gans dicht bij de vogelnaam die ik gekozen heb, een van de (vele) bijnamen is namelijk bassaangans of schotse gans maar is meest bekend als jan-van-gent.

Ik ga nu vertellen hoe deze vogel aan zijn naam gekomen is.
De volksnamen Bas(s)aangans, Schotse Gans en Rotspelikaan voeren ons terug naar de tijd van de walvisvaarders, die voor de kust van Schotland duizenden van deze vogels op en om de Bassrots, een belangrijk broedgebied, konden gadeslaan. Bij deze naamgeving lijkt ook, misschien als woordspeling, het woord bazaan of bezaan, dat is het z.g. gaffelzeil op een driemaster, een rol te hebben gespeeld.
De Engelse naam Gannet en de Nederlandse naam Gent zijn oerverwant. Een gent of ganzerik is ook een benaming voor een mannetjesgans. In het Engels is dit gander. Niet duidelijk is waarom ‘Jan van’ ervoor is gevoegd. Het zou ook een verbastering van ‘bassan’ kunnen zijn. Sommigen menen dat er klanken van de Keltische naam ‘Ian ban an sgadan’ in de vogelnaam zitten, een woordgroep die ‘witte haringvogel’ betekent.
Een andere veronderstelling is dat de Jan van Gent is genoemd naar ‘gentleman’ wegens zijn deftige voorkomen. Het is niet zozeer de onhandige manier van lopen als wel het feit dat de vogels zich vroeger gemakkelijk lieten pakken nadat ze op de railing van een schip waren gaan zitten, dat de naam Gek (Fr) is ontstaan. Ook uit de vermelde Duitse en Franse naam (‘lummel’, ‘dwaas’) en de Vlaamse naam Zeezot blijkt dat men de Janvan-
gent een komische vogel vond. Sommigen leggen ook verband met svalan en swallow, woorden waarbij de zwaluwstaart of -vleugels een kenmerk vormen. De wetenschappelijke naam zou dan als ‘vogel met gekruiste vleugels van de Bassrots’ kunnen worden omschreven. Hier dankte de vogel ook zijn oude wetenschappelijke naam aan dat Sula bevat. Sula is van Oudnoorse oorsprong en heeft vermoedelijk betrekking op de gekruiste vleugeltoppen
wanneer de vogel zit of loopt. Aangezien mijn voornaam ook een Scandinavische oorsprong heeft was voor mij de cirkel rond.

Ik doop deze skiff daarom Sula Bassana.”

Niels

Foto vogel: Wolfgang Vogt via Pixabay.com. Foto roeiboot: Bastiaan Boekling. Tekst: door de doper N.B.